[Điểm sách] Anna Karenina – Lev Tolstoy

 Đọc văn học thời cũ khó do cách biệt thời đại, tư tưởng, quan điểm, sách của Tolstoy xuất bản lần đầu vào năm 1878, thêm tác giả sử dụng nhiều lời thoại, tranh luận, triết lý đặc biệt là khi giữa các quý ông. Qua những  lý luận, lý sự dài dòng, mô tả cảnh hơi đại khái, tập trung vào cảm giác, cách nhìn của nhân vật thời đại cũ, Lev Tolstoy bộc lộ một xã hội Nga u ám, nhơ nhuốc từ trong suy nghĩ ra tới hành xử của giới quý tộc. Lev Tolstoy đem tới cho ta những người phụ nữ Nga ghen ghét, đố kỵ sắc đẹp, hạnh phúc của nhau, chỉ biết đến hay chỉ được biết đến quần áo, khiêu vũ, giao tế, nội trợ. Với đàn ông, Lev Tolstoy còn nặng tay hơn bộc lộ từng suy nghĩ say sưa trong tự do tình dục, cờ bạc, lý luận, quyền hành trong gia đình lẫn trong xã hội. Các mối quan hệ tình yêu, gia đình, bạn bè, người thân đều như những cuộc so găng, so kè xem ai chiếm ưu thế hơn. Bỏ qua những mô tả sâu vào nội tâm, cảm giác của các nhân vật xưa mà ngày nay ta khó đồng cảm được, đâu đó vẫn có những đồng cảm thời đại như nữ quyền, ý nghĩa sự tồn tại của con người. Lẫn trong đá sỏi vẫn lấp lánh những viên đá đẹp thô sơ chưa gọt giũa, những tư tưởng dằn vặt, tự vấn bản thân của đàn ông và phụ nữ khi đứng trước cái đám đông cho là nên làm và cái đáng ra nên làm.

Quyển sách viết bởi tác giả sinh ra trong thời đại của Freud, Karl Marx, John Stuart Mill, … nên dễ dàng gặp những tư tưởng quen thuộc băn khoăn về giai cấp, tầng lớp, mối quan hệ chủ đất và nông nô, hay tư tưởng sinh đẻ có kế hoạch vốn còn rất mới mẻ lúc bấy giờ.

Thoạt tiên quyển sách tập trung vào quá nhiều nhân vật nam như người tình của Anna, anh trai của Anna, chồng của Anna, chồng của một cô gái từng thất tình vì người tình của Anna. Không hiểu được ai mới là nhân vật chính của quyển sách cho tới tận phút cuối. Sách được xuất bản khi tác giả 50 tuổi, cái tuổi đủ để mô tả trần trụi những chiêu trò của 2 giới tính bày ra trên từng trang giấy, con chữ. Nếu Anna kém đẹp, kém thông minh hơn, số phận của người phụ nữ này liệu có dễ dàng hơn, như Dolly, chị dâu của cô, không còn đẹp, cũng không thông minh, một nách 5 con biết chồng lăng nhăng nhưng vẫn không dám ly dị, đi ăn nhờ ở đậu nhà em rể, hay số phận Kitty xinh đẹp vừa đủ, trí tuệ vừa đủ, trông chờ vào đám cưới và chồng như lẽ sống cuộc đời. Không ai có một cuộc sống hạnh phúc dễ dàng trong Anna Karenina kể cả đàn ông dù có đủ quyền hành.

Thưởng thức lối viết tỉnh rụi của Lev Tolstoy và chiêm nghiệm thời đại phong kiến đã qua. Tác giả 50 tuổi đem tới rất nhiều tréo ngoe trong Anna Karenina với tư tưởng ngày nay cũng chưa chắc có giải pháp. Người phụ nữ sống trong xã hội thượng lưu chỉ được mong chờ lấy chồng, ở nhà chăm con, thu vén chuyện trong nhà. Sau mười năm sống với nghĩa vụ, người phụ nữ bùng nổ, bỏ con, bỏ chồng theo tình nhân. Được một thời gian tình yêu mới phai nhạt, người đàn bà sẽ làm gì? Bỏ tình nhân rồi đi đâu, làm gì. Gom hết nữ trang, tiền bạc bỏ đi nơi khác mua nhà. Nghe có vẻ không tệ nhưng phụ nữ thời đó không có quyền sỡ hữu tài sản, mọi thứ truyền từ cha qua con trai hoặc chồng, chú, cháu họ xa nếu phụ nữ góa bụa. Nên khá dễ hiểu khi các quý bà thời đó chọn cách ông ăn chả, bà ăn nem nhưng tuyệt không ly dị. Và dòng dõi quý tộc cứ lụn bại dần nhờ sự góp sức từ mọi phía.  Cũng dễ hiểu khi cách mạng Nga nổ ra sau thời của Lev Tolstoy vài năm. Ở đâu có áp bức, ở đó có đấu tranh, bài học lịch sử học vẹt năm nào giờ rõ ràng như khoảnh khắc Anna ở trên đường tàu.